Jeszcze całkiem niedawno pokutował pogląd, że to geny determinują nasze zdrowie i decydują o tym, jakie choroby mogą się u nas pojawić. Uznawano też, że niektóre schorzenia to nieodłączny element zaawansowanego wieku. Tymczasem najnowsze badania naukowe dowodzą, że to nie geny a nasz sposób odżywiania, to, co jemy najczęściej, co wynika z naszych zwyczajów i upodobań kulinarnych, zasadniczo wpływa na nasze zdrowie i długość życia.
Sekret zdrowia tkwi w diecie, a nie w genach!
Okazuje się, że geny odpowiadają za ok. 10-20 proc. zachorowań. Największym czynnikiem ryzyka w przypadku wielu chorób (np. chorobie niedokrwiennej serca, cukrzycy czy nowotworów) jest dieta. Skąd wiadomo, że to nie geny a sposób odżywiania jest głównym czynnikiem decydującym o naszym zdrowiu?
- Otóż procent osób zapadających na schorzenia przewlekłe może różnić się nawet stukrotnie między poszczególnymi populacjami na Ziemi – wynika to właśnie z odmiennego modelu odżywiania się.
- Poza tym badania prowadzone na przestrzeni kilkudziesięciu lat dowodzą, że po zmianie miejsca zamieszkania z kraju o niskim ryzyku zachorowania na chorobę serca czy nowotwór do kraju o wysokim ryzyku, prawdopodobieństwo zachorowania te choroby proporcjonalnie rośnie. Zmieniając kraj, zmienia się bowiem także dietę.
- Badania na bliźniakach rozdzielonych po urodzeniu wskazują też, że dieta i styl życia ma ogromny wpływ na wystąpienie chorób oraz długość życia. W badaniach prowadzonych na zlecenie Amerykańskiego Stowarzyszenia na rzecz Serca, w których porównano styl życia i stan układu krwionośnego prawie 500 par bliźniąt, wykazano, że sposób odżywiania i styl życia przeważają nad genami, jeśli chodzi o przyczyny występowania tych schorzeń.
Dieta a choroby cywilizacyjne
Aby wychwycić związek poszczególnych elementów diety ze zdrowiem, naukowcy prowadzą wieloletnie badania jadłospisów oraz występujących schorzeń w dużych grupach ludzi. Zaobserwowano, że:
- mało przetworzona dieta roślinna, charakterystyczna jest dla mieszkańców tych miejsc na świecie, gdzie żyje się długo i w dobrym zdrowiu.
- tam, gdzie rozpowszechniona jest zachodnia dieta – bogata w przetworzoną żywność, obfitująca w tłuszcze nasycone, cholesterol, cukry proste – wzrasta nadwaga i choroby cywilizacyjne.
- w wielu zakątkach świata tradycyjna dieta zmienia się na żywność wysoko przetworzoną oraz pochodzenia zwierzęcego i te zmiany mają odzwierciedlenie we wzroście zapadalności na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, choroba wieńcowa czy różne rodzaje nowotworów,
- w wielu krajach (np. Indiach) za znaczny wzrost występowania otyłości, cukrzycy, chorób serca czy udarów mózgu odpowiada spadek produktów pełnoziarnistych w diecie na rzecz przetworzonych, jak biały ryż, fast-foody czy gotowe przekąski.
Dieta a procesy zapalne
Dlaczego to, co jemy tak istotnie wpływa na stan naszego zdrowia? Zdaniem naukowców zasadnicze znaczenie ma związek między dostarczanymi składnikami odżywczymi a procesami zapalnymi w organizmie. Otóż badania potwierdzają, że sposób odżywiania się może być zarówno czynnikiem prozapalnym, jak i przeciwzapalnym.
Produkty prozapalnie, czyli takie które wzmagają stan zapalny, to żywność przetworzona typu fast food, wysoko przetworzone mięso, alkohole wysokoprocentowe, cukier, kwasy tłuszczowe trans.
Produkty o potencjale przeciwzapalnym to warzywa i owoce bogate we flawonoidy i karotenoidy, oleje rzepakowy i lniany, awokado, tłuste ryby morskie, kurkuma, zielona herbata. Konsekwentnie spożywane produkty przeciwzapalne mogą wyciszyć toczący się w organizmie stan zapalny, wspierają walkę organizmu i hamują działanie infekcji. Bardzo ważne w diecie przeciwzapalnej jest spożywanie ryb, gdyż dostarczają kwasów tłuszczowych Omega 3. Osoby, które nie jedzą ryb, powinny przyjmować suplementy z kwasami EPA i DHA.
Przewlekły stan zapalny jest przyczyną stresu oksydacyjnego, który wyzwala choroby autoimmunologiczne, a także zwiększa podatność na choroby nowotworowe i neurodegeneracyjne (choroby Parkinsona i choroba Alzheimera).
Na temat diety i produktów przeciwzapalnych przeczytasz w naszym artykule TUTAJ.
Dieta a odporność organizmu
Niezwykle istotne jest również to, że odpowiednia dieta może wzmacniać możliwości obronne naszego organizmu, czyli odporność na chorobotwórcze wirusy i bakterie. Aby organizm mógł skutecznie bronić się przed infekcjami, musi być odpowiednio odżywiony. Medycyna ludowa moc pobudzania i wzmacniania procesów odpornościowych przypisuje wielu produktom – większość z nich ma dziś naukowe potwierdzenie.
Produktami, które zawierają składniki mobilizujące układ odpornościowy są m.in: miód, żywność probiotyczna (fermentowane produkty mleczne, kiszonki), żeń szeń, czosnek. Warto je włączyć do codziennej diety, a nie tylko stosować jako ratunek w czasie infekcji.
O tym, co wpływa na sprawność działania układu immunologicznego i co możemy zrobić, by skutecznie wzmocnić swoją odporność przeczytasz TUTAJ.
Leczenie dietą
Dowody naukowe wskazują, że wiele dolegliwości i schorzeń można złagodzić stosując odpowiednie dietę.
- Modyfikacja jadłospisu jest konieczna jest zwłaszcza w chorobach przewodu pokarmowego. W przypadku choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy odpowiednia dieta ma za zadanie zneutralizować drażniące działanie soków żołądkowych.
- Przy cukrzycy, wysokim cholesterolu, nadciśnieniu przestrzeganie odpowiedniej diety jest podstawowym zaleceniem lekarskim. Leczenie cukrzycy wymaga diety opartej na niskim indeksie glikemicznym. Natomiast dieta bogata w wapń wskazana jest w profilaktyce i leczeniu osteoporozy.
- Stałych dostaw składników mineralnych, zwłaszcza cynku, miedzi, krzemu i żelaza, potrzebują też nasze włosy, paznokcie i skóra. Niedobór tych składników rzutuje zarówno na problemy z urodą, jak i ze zdrowiem.
Odżywianie a długość życia
Sposób odżywiania ma też fundamentalne znaczenie dla utrzymania młodości – wpływa bowiem na długość telomerów, znajdujących się na końcach chromosomów. W ciągu całego życia telomery ulegają skracaniu, a gdy znikną, komórka może umrzeć. Po długości telomerów badacze są w stanie określić wiek osoby, od której pochodzą. Ochronie telomerów sprzyja dieta – zużywają się wolniej, gdy obfituje w owoce, warzywa i inne produkty bogate w antyoksydanty, a szybciej, gdy jadłospis obfituje w przetworzone produkty zbożowe, mięso, tłusty nabiał i słodkie napoje gazowane.
Badania przeprowadzone wśród ludzi żyjących najdłużej (na Okinawie, Sardynii, Ikarii) wskazują, że stulatkowie jedzą mało mięsa, a podstawa ich diety są rośliny strączkowe. Długowieczności służy też nieprzejadanie się czy wręcz niedojadanie.
Odżywianie a układ nerwowy
Coraz więcej jest też dowodów, że dieta może wpływać na nasze zdrowie psychiczne i nastrój. Przede wszystkim nasz mózg potrzebuje glukozy pochodzącej z węglowodanów, najlepiej węglowodanów złożonych (a więc z kasz, pełnoziarnistego pieczywa i makaronu, brązowego ryżu, warzyw strączkowych) – organizm trawi je powoli, więc glukoza uwalniana jest do krwi stopniowo i mózg jest stale odżywiany.
Do prawidłowego funkcjonowania mózg potrzebuje też konkretnych składników odżywczych. Dieta bogata w witaminy z grupy B, kwas foliowy, magnez, cynk, selen, kwasy Omega 3 i aminokwasy – tryptofan i fenyloalaninę, ma ogromne znaczenie dla układu nerwowego. Zmniejsza poziom lęku, poprawia koncentrację oraz samopoczucie. Poza tym spożywane przez nas jedzenie bezpośrednio oddziałuje na bakterie jelitowe, hormony i neuroprzekaźniki, które wpływają na funkcje poznawcze, pamięć i zdrowie psychiczne
O tym, czego dokładnie potrzebuje mózg, by dobrze pracować przeczytasz TUTAJ
