Jedną z najczęściej występujących chorób serca – i jedną z najczęstszych przyczyn śmierci – jest choroba niedokrwienna serca (inaczej choroba wieńcowa). Rozwija się latami, nie dając sygnałów, a gdy w końcu pojawiają się objawy, skutki choroby są już poważne. Dlatego w przypadku choroby wieńcowej najważniejsza jest profilaktyka.
Na czym polega choroba wieńcowa?
Choroba wieńcowa polega na zmniejszeniu dopływu krwi do serca, co jest spowodowane obecnością złogów tłuszczu w tętnicach okalających ten mięsień (czyli naczyniach wieńcowych). Tętnice te zaopatrują serce w krew bogatą w tlen, a zmniejszenie jej przepływu powoduje niedotlenienie organu. Może to dawać objawy takie jak ból i ucisk w piersi podczas wysiłku, ale bywa i tak, że pierwszym objawem schorzenia jest zawał serca, nierzadko śmiertelny.
Choć objawy pojawiają się zazwyczaj w wieku dojrzałym, choroba ta może zaczynać się już w dzieciństwie – jak wynika z badań [1], złogi tłuszczu w tętnicach mają prawie wszystkie amerykańskie dziesięciolatki! Przez lata złogi w tętnicach ulegają zwapnieniu i zmieniają się w blaszki miażdżycowe – u wielu osób po 50. roku życia, choroba jest już bardzo zaawansowana.
Choroby serca a styl życia
Choroba niedokrwienna serca jest powszechna, ale nie zawsze i nie wszędzie. Nie jest też nieodłącznym elementem zaawansowanego wieku. W wielu rejonach świata przez lata była prawie nieznana i rzadko powodowała śmierć. Jest wiele badań potwierdzających, że choroba ta dotyczy głównie mieszkańców krajów uprzemysłowionych – bardzo rzadko natomiast dotyka mieszkańców chińskiej prowincji czy środkowej Afryki (obywatele Ugandy umierają na serce ponad 100 razy rzadziej niż Amerykanie).
Przyczyna nie tkwi jednak w genach – gdy ludzie przenoszą się z obszarów praktycznie wolnych od chorób serca do krajów o wysokim wskaźniku ich występowania, przejmują panujące w nich nawyki żywieniowe i styl życia, a odsetek chorych drastycznie rośnie.
Wniosek: mamy wpływ na to, czy zachorujemy na chorobę wieńcową, warto więc zadbać o to, by uniknąć tej groźnej choroby. Dobrą wiadomością jest to, że niekorzystne zmiany można częściowo cofnąć, wprowadzając zmiany w stylu życia.
Warzywa i zboża dla serca
Choć diety społeczności żyjących w krajach o niskim odsetku śmiertelności z powodu chorób serca znacząco się różnią, jest jeden wspólny mianownik – opierają się one na niskoprzetworzonych ziarnach, warzywach i owocach. Dużo w tych dietach błonnika, niewiele tłuszczów nasyconych. Badania potwierdzają, że taki jadłospis obniża poziom cholesterolu, głównego czynnika ryzyka choroby wieńcowej.
Dobroczynną rolę odgrywają przede wszystkim dwa składniki – kwasy omega-3 oraz błonnik. Dobroczynne kwasy omega-3 znajdują się w dużych ilościach w nasionach lnu, orzechach włoskich, nasionach chia oraz rybach – szczególnie pstrągu, łososiu, śledziu i sardynkach. Bogate w błonnik są: produkty pełnoziarniste, orzechy, pestki , rośliny strączkowe, warzywa i owoce.
Uwaga na cholesterol
Najważniejszym czynnikiem ryzyka i pewną informacją, że grozi nam choroba wieńcowa, jest wysoki poziom cholesterolu LDL, zwanego potocznie złym cholesterolem. Na jego wysoki poziom we krwi wpływają tłuszcze, a konkretnie trzy jego rodzaje: tłuszcze trans, tłuszcze nasycone oraz cholesterol.
- Tłuszcze trans znajdują się w żywności wysoko przetworzonej (ciastkach, krakersach, batonach, maśle, margarynie, serach topionych, fast foodach, zupach w proszku), daniach smażonych na głębokim tłuszczu, ale naturalnymi jego źródłami są także tłuste mięso oraz nabiał.
- Tłuszcze nasycone znajdują się olejach tropikalnych (palmowym, kokosowym), zawierającej je przetworzonej żywności, a także produktach pochodzenia zwierzęcego (głównie tłustych mięsach – wołowinie i wieprzowinie, podrobach, pełnotłustych przetworach mlecznych, takich jak ser żółty, śmietana, masło).
- Źródłem cholesterolu są natomiast głównie jajka.
Jakie źródła tłuszczu są dla serca bezpieczne? Tłuszcze nienasycone, zawarte w olejach roślinnych, pestkach i orzechach.
Co jeszcze możemy zrobić, by zmniejszyć ryzyko zachorowania na serce?
Włączyć do codziennego jadłospisu zioła i przyprawy:
- Cynamon – zawarty w nim aldehyd cynamonowy obniża poziom cholesterolu LDL, a do tego zmniejsza poziom cukru we krwi i daje uczucie sytości, przez co sprzyja odchudzaniu.
- Oregano – wpływa korzystnie na pracę serca, zwiększa wytrzymałość i elastyczność naczyń krwionośnych.
- Kolendra – pomaga obniżać poziom cholesterolu LDL, reguluje poziom cukru we krwi.
- Czosnek – zmniejsza poziom „złego” cholesterolu, a zwiększa zawartość „dobrego”, obniża ciśnienie i hamuje agregację, czyli zlepianie się, płytek krwi.
Warto także zadbać o prawidłowy poziom witamin:
- Witamina E – chroni serce, zapobiegając tworzeniu się zakrzepów i ułatwiając swobodny przepływ krwi.
- Witamina K – jest niezbędna w procesie krzepnięcia krwi, zapobiega zwapnieniu blaszek miażdżycowych.
- Witamina D – chroni serce i układ krążenia – osoby z jej niedoborem witaminy są bardziej narażone na chorobę niedokrwienną, zawał serca, udar mózgu, nadciśnienie.
Waga pod kontrolą
Nadwaga i otyłość jest jednym z czynników często towarzyszących chorobie wieńcowej. Schorzenia te mają zwykle wspólną przyczynę i napędzają się wzajemnie – dlatego niedopuszczenie do pojawienia się nadmiarowych kilogramów jest jednym ze sposobów zapobiegania chorobie niedokrwiennej serca. Prócz unikania tłuszczów nasyconych warto ograniczać też cukry proste zawarte w słodyczach, słodkich napojach i produktach z oczyszczonych zbóż (biała mąka, biały ryż).
Codzienny ruch dla serca
Zbyt mała ilość ruchu jest jednym z czynników zwiększających ryzyko choroby wieńcowej. Zaleca się przynajmniej 30 minut umiarkowanej aktywności 5 razy w tygodniu. Nie musi to być forsowny ruch – wystarczą spacery z kijkami, rower, pływanie. Najłatwiej będzie, jeśli ruch wpleciemy w codzienne czynności, wybierając kiedy tylko to możliwe, rower i chodzenie na piechotę zamiast samochodu, schody zamiast windy, a weekendy spędzając aktywnie.
Bibliografia:
- Voller R. D., Strong W. B., „Pediatric aspects of artheriosclerosis”, Am. Heart J., 1981, 101 (6), s. 815-836
