Coraz bardziej popularne adaptogeny to wyjątkowe substancje o wszechstronnym działaniu. Dlaczego adaptogeny? Ponieważ pomagają organizmowi w adaptacji do czynników powodujących stres, przywracając równowagę i wspierając układ odpornościowy.
Adaptogeny to substancje pochodzenia roślinnego znane i wykorzystywane od tysięcy lat. Są częścią ajurwedy, tradycyjnej medycyny chińskiej, były też stosowane w medycynach ludowych. Wyróżnia je wielokierunkowe działanie: substancje te wspomagają liczne układy i narządy w radzeniu sobie ze stresogennymi czynnikami fizycznymi, emocjonalnymi czy środowiskowymi.
- Niektóre dodają energii, inne uspokajają i wyciszają.
- Wspierają działanie układu hormonalnego, zwłaszcza nadnerczy, które wydzielają m.in. kortyzol, dopaminę, adrenalinę.
- Wzmacniają układ odpornościowy, wspomagają regenerację tkanek, dodają witalności.
- Działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, chronią wątrobę i układ krążenia.
Co trzeba wiedzieć, zanim zaczniesz stosować adaptogeny?
- Adaptogeny działają skutecznie, ale łagodnie, nie dają skutków ubocznych i można je stosować przez dłuższy czas.
- Można je ze sobą łączyć, dzięki czemu możemy uzyskać więcej pozytywnych efektów na różnych polach.
- To cenny składnik diety, jednak należy pamiętać o tym, że nie zastąpią zdrowego stylu życia: różnorodnej diety, snu, odpoczynku, aktywności fizycznej czy terapii psychologicznej. Nie zastąpią też leków, mogą im jedynie towarzyszyć (po konsultacji z lekarzem prowadzącym).
- Adaptogeny to często korzenie, jagody czy grzyby. Kiedyś stosowano je świeże, suszonej i w postaci wywarów, dziś możemy kupić je też w formie tabletek i proszków, które można dosypać np. do koktajlu. Można je też znaleźć w wieloskładnikowych suplementach.
Najbardziej znane adaptogeny
Różeniec górski (Rhodiola rosea) – rośnie w mroźnych rejonach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Leczniczo stosuje się korzeń rośliny wydzielający różany zapach. Jego substancje czynne to terpenoidy, flawonoidy, alkaloidy, fenole, a także występujące tylko w różeńcu rozawin i salidrozyd, które poprawiają wydolność, koncentrację, łagodzą niepokój i spadki nastroju. Korzeń łagodzi przemęczenie umysłowe, poprawia pamięć, ułatwia uczenie się. Według badania z 2007 roku ma korzystny wpływ na osoby z łagodnym i umiarkowanym przebiegiem depresji. Stosują go sportowcy, bo skraca czas rekonwalescencji po wysiłku, zwiększa wytrzymałość, niweluje sztywność stawów. Znajduje zastosowanie jako składnik kosmetyków, ponieważ stymuluje produkcję kolagenu.
Ashwaganda (witania ospała, żeń-szeń indyjski, Withania somnifera) – to krzew rosnący w ciepłym klimacie – od rejonu śródziemnomorskiego po Daleki Wschód. Zazwyczaj wykorzystuje się korzeń rośliny. Jest to jeden z podstawowych środków leczniczych w ajurwedzie. Zawiera związki działające przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Ashwaganda reguluje poziom hormonu stresu – kortyzolu.
Pomaga w stanach przemęczenia i wyczerpania, wzmacnia koncentrację i wspomaga uczenie się. Bardzo skutecznie walczy ze stanami lękowymi i niepokojem. Ułatwia relaks i zasypianie. Wspiera tarczycę i pomaga w objawach jej niedoczynności. Pomaga przywrócić osłabioną odporność po chorobie. Rozluźnia spięte mięśnie i zapobiega ich skurczom.
Amla (liściokwiat garbnikowy, agrest indyjski, Emblica officinalis) – to niezwykle ceniony w Indiach owoc. Zawiera sporo przeciwutleniaczy, w tym polifenoli, flawonoidów, witaminy C. Poprawia koncentrację i pamięć. Działa kojąco na wątrobę. Stymuluje wydzielanie enzymów trawiennych, poprawiając funkcjonowanie układu trawiennego. Regeneruje tkankę łączną, jest zalecana przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Zwiększa poziom HDL (dobrego cholesterolu), a obniża poziom LDL (złego) i wspomaga walkę z nadmiarowymi kilogramami.
Gotu kola (wąkrota azjatycka, Centella asiatica) – pochodzące z terenów Chin, Indii i Malezji zioło należy do rodziny selerowatych podobnie jak marchew, pasternak, kminek czy koper. Głównym surowcem jest liść. Zawiera antyoksydanty i triterpenoidy. Działa przeciwzapalnie, poprawia pracę mózgu, koi układ nerwowy i uodparnia na stres. Ma działanie wzmacniające układ krążenia. Zaleca się je przy infekcjach dróg oddechowych i łagodnych problemach trawiennych. Pobudza produkcję kolagenu, przyspiesza gojenie ran, przeciwdziała powstawaniu blizn i rozstępów, dlatego jest częstym składnikiem kosmetyków do pielęgnacji twarzy i ciała.
Kurkuma (ostryż długi, Curcuma longa) – uprawiana w całej Azji Południowej, jest stosowana od wieków w ajurwedzie i medycynie chińskiej. Zastosowanie znajduje jej korzeń – podobny do korzenia imbiru, ale o intensywnie pomarańczowej barwie. Ceniona za silne właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, dzięki którym przedłuża sprawność umysłową w podeszłym wieku, łagodzi zwyrodnienie stawów, chroni skórę przed przedwczesnymi starzeniem się.
Przywraca równowagę emocjonalną, łagodzi reakcję na stres. Zawarte w korzeniu kurkuminoidy działają przeciwnowotworowo, spowalniając tworzenie się komórek rakowych. Kurkuma pobudza układ odpornościowy, przyspiesza trawienie, regeneruje wątrobę i zmniejsza dolegliwości żołądkowe. Zalecana jest podczas rekonwalescencji po chorobie i podczas intensywnego wysiłku fizycznego, ponieważ stymuluje regenerację mięśni.
Więcej o kurkumie i innych przyprawach o właściwościach zdrowotnych przeczytasz TUTAJ
Tulsi (bazylia azjatycka, Ocimum tenuiflorum) – ten występujący na południu Azji krzew jest kuzynem bazylii pospolitej. Od tysięcy lat stosowany jest w celach leczniczych. Jest bogaty w przeciwzapalne i wspomagające odporność substancje: eugenol, witaminy A, C, karoten, cynk, selen, wapń, żelazo. Zalecana w stanach niepokoju, stresu, rozdrażnienia, łagodzi bezsenność. Pomaga przy migrenach, bólach głowy, napięciu mięśni. Poprawia koncentrację, zmniejsza zmęczenie umysłowe. Zwalcza wzdęcia i gazy, reguluje procesy trawienne.
Żeń-szeń syberyjski (eleuterokok kolczasty, Eleutherococcus senticosus) – wykazuje podobne właściwości jak żeń-szeń koreański (właściwy). To jeden z podstawowych adaptogenów, stosowany również w tradycyjnej medycynie chińskiej.
Zawiera witaminę E, betakaroten, wapń, fosfor, potas, żelazo i inne minerały, a także glikozydazy. Dodaje energii i wzmacnia, dlatego jest polecany osobom wypalonym, przemęczonym, przytłoczonym nadmiarem zadań. Poprawia pamięć i koncentrację. Zwalcza grypę, przeziębienie. Wzmacnia kondycję i ułatwia rekonwalescencję, dlatego jej stosowanie jest korzystne dla sportowców. Łagodzi objawy zwyrodnienia stawów, zmniejszając ból i poprawiając fizyczne funkcjonowanie. Eleuterokok jest zalecany podróżnym, ponieważ zmniejsza jet lag i pomaga w przystosowaniu się do innej strefy czasowej.
