Mikrobiom jelitowy a cholesterol

W ostatnich latach dowiadujemy się coraz więcej na temat znaczenia zdrowego mikrobiomu dla zdrowia. Okazuje się, że zróżnicowana flora bakteryjna wpływa nie tylko na układ odpornościowy, ale odgrywa istotną rolę w metabolizmie, utrzymaniu prawidłowej wagi, regulowaniu apetytu, przeciwdziałaniu insulinooporności i stanom zapalnym w organizmie. Może też zapobiegać chorobom serca, wpływając na metabolizm cholesterolu.

Co to znaczy zdrowy mikrobiom?

Przeciętnie organizm człowieka jest środowiskiem życia około 100 trylionów mikroorganizmów. Zasiedlają one nie tylko jelita, ale są także obecne na skórze, w jamie ustnej, układzie moczowo-płciowym, płucach, a nawet w mózgu. Komórek składających się na mikrobiom jest 10 razy więcej niż komórek ludzkich, a DNA żyjących w nas mikrobów przewyższa stukrotnie liczebność ludzkiego DNA. Ekosystem ten jest bardzo zróżnicowany, na razie wyodrębniono około 1000 gatunków. Nic więc dziwnego, że tak liczna populacja mikroorganizmów ma wpływ na wiele procesów w organizmie. Jest wręcz niezbędna, ponieważ:

• rozkłada węglowodany złożone (organizm człowieka nie produkuje enzymów, które by to umożliwiały),
• produkuje witaminy (B3, B6, B12, K),wytwarza krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (w skrócie SCFA), rozgałęzione kwasy tłuszczowe (BCFA), liposacharydy (LPS),
• trenuje system odpornościowy, chroni przed patogenami,
• wspiera detoksykację organizmu,
• reguluje działanie układu nerwowego.

Dlatego ważne, by mikrobiom był zdrowy. Czyli jaki? Znaczenie ma liczebność, różnorodność i rodzaj mikrobów zasiedlających jelita. Należą do nich między innymi bakterie rodzaju Bifidobacteria, Lactobacillus i inne. Większość zasiedla jelito grube, ale są też obecne w jelicie cienkim.

Jak bakterie wpływają na cholesterol?

Wiele ostatnich badań pokazuje istotną korelację między dysbiozą (zaburzeniem równowagi) mikroflory jelitowej a metabolizmem cholesterolu.

Mikroflora jelitowa może odgrywać rolę w metabolizmie cholesterolu na kilka sposobów:

1. Wpływa na ekspresję genów związanych z metabolizmem cholesterolu;
2. Może regulować stosunek wolnych i wtórnych kwasów żółciowych. Co to oznacza? Żółć, produkowana przez wątrobę, bierze udział w rozkładzie tłuszczów, a jednym z jej składników jest cholesterol. Po zakończeniu trawienia część kwasów żółciowych wraca do wątroby, a niewielka część zostaje w jelitach. Bakterie jelitowe rozkładają kwasy żółciowe na tak zwane wtórne kwasy żółciowe. Niektóre kwasy żółciowe wysyłają sygnały do wątroby, nakazując jej zmniejszenie syntezy żółci. A ponieważ wytwarzanie żółci wymaga cholesterolu, jeśli wątroba wytwarza mniej żółci, w organizmie jest więcej cholesterolu i jego poziom we krwi może wzrosnąć;
3. Różnorodna mikroflora może wpłynąć na zwiększenie liczebności bakterii wytwarzających SCFA, przez co zwiększa się stężenie tych związków w jelitach. SCFA, czyli krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, mają dobroczynny wpływ na organizm: regenerują nabłonek jelit, łagodzą zaparcia, niwelują stany zapalne w jelitach, hamują rozwój komórek nowotworowych, regulują apetyt, a także blokują syntezę cholesterolu;
4. Ponadto mikroflora jelitowa ułatwia przekształcanie cholesterolu w sterol zwany koprosterolem, który nie może zostać wchłonięty i jest wydalany z organizmu. Dlatego wspieranie pożytecznych bakterii w jelitach może stanowić jedną z głównych strategii redukcji cholesterolu.

Jak dbać o mikrobiom?

Kluczem do zdrowego i różnorodnego mikrobiomu są probiotyki i prebiotyki. Probiotyki to szczepy kultur bakterii, które wpływają na wzrost dobrych bakterii w jelitach. Zazwyczaj są to szczepy z rodzajów Bifodobacteria i Lactobacillus. Badania pokazują, że przyjmowanie probiotyków pozytywnie wpływa na profil lipidowy, obniżając poziom trójglicerydów i cholesterolu LDL.

Oprócz suplementów warto sięgać po naturalne produkty fermentowane: kiszone warzywa, jogurty, kefiry czy pastę miso. Prebiotyki natomiast to produkty, których organizm nie trawi, ale są one pokarmem dla mikroflory jelitowej.

Jak najczęściej sięgajmy po nieprzetworzone produkty. Świeże owoce i warzywa, strączki i nieoczyszczone ziarna obfitują w błonnik, który jest głównym składnikiem diety dobrych bakterii. Ale nie tylko – na mikroflorę dobrze wpływają także inne związki zawarte w nieprzetworzonej żywności. Na przykład polisacharydy, powszechnie obecne w wielu roślinach, mogą być przetwarzane w SCFA przez mikroflorę jelitową. Związki polifenolowe, fitosterole (PS) i wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) także mają zdolność stymulowania wzrostu korzystnej mikroflory.

Więcej o przeciwzapalnych i wartościowych dla jelit produktach w diecie przeczytasz we artykule TUTAJ.

Co zaburza mikrobiom?

Najważniejszym czynnikiem wywołującym dysbiozę jest dieta bogatotłuszczowa i wysokobiałkowa, a uboga w węglowodany. Prowadzi ona do niedoboru dobroczynnych bifidobakterii. Jedzmy węglowodany, ale złożone. Nadmiar cukrów prostych w diecie sprawia, że wzrasta liczebność głównie niekorzystnych dla zdrowia bakterii, co zaburza równowagę mikrobiomu.

Nie zastępujmy jednak cukru syntetycznymi słodzikami, bo mogą one zaburzać gospodarkę cukrową w organizmie. Zamiast tego sięgnijmy po naturalne zastępniki cukru, jak stewia czy erytrol (badania nie wykazują, by niekorzystnie wpływały na mikrobiom), a także jak najmniej przetworzone produkty słodzące, jak miód czy syrop daktylowy. Do minimum ograniczajmy żywność wysoko przetworzoną – zawarte w niej emulgatory szkodą dobrym bakteriom.

Kuracje antybiotykowe powodują spustoszenie w mikrobiomie jelit, a jego odbudowanie może trwać miesiącami. Dlatego nie stosujmy antybiotyków bez potrzeby, na wszelki wypadek, a jedynie wtedy, gdy infekcja jest poważna i są one konieczne. Inne leki mogące zaburzyć mikroflorę to inhibitory pompy protonowej, niesteroidowe leki przeciwzapalne, żelazo, metotreksat, metformina. Jeśli musimy je przyjmować, uzupełniajmy dietę o probiotyki (w formie suplementów i żywności kiszonej i fermentowanej).

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36008191/
2. https://www.mdpi.com/2304-8158/12/23/4308
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8347163/
4. Gerard E. Mullin, Zadbaj o równowagę mikroflory jelitowej, Galaktyka 2016