Wątroba to organ często niedoceniany – myślimy o zdrowiu serca, mózgu, płuc, w ostatnich latach zaczęliśmy zwracać uwagę na jelita, a o wątrobie zapominamy. Tymczasem to jeden z najważniejszych organów niezbędnych do funkcjonowania organizmu.
Wątroba pełni kluczową rolę w układzie pokarmowym
Wątroba to największy narząd organizmu – waży 1-1,5 kg (a kiedy jest otłuszczona, nawet 2 kg). Znajduje się w górnej części jamy brzusznej, po prawej stronie. Ma dwa nierówne płaty – prawy i lewy. Składa się z niewielkich, funkcjonalnie niezależnych jednostek, tzw. zrazików, w których znajdują się komórki wątroby, zwane hepatocytami.
Wątroba stanowi centrum układu pokarmowego, spełniając kluczowe funkcje: oczyszczanie, syntetyzowanie i magazynowanie. To jeden z najgęściej unaczynionych narządów – przepływa przez nią 1,4 l krwi na minutę! Do niej transportowana jest krew z żołądka, jelit, śledziony i trzustki, a następnie oczyszczana ze szkodliwych substancji. Gdy jej praca jest zaburzona, we krwi gromadzą się toksyczne substancje, które szkodzą zdrowiu.
Wątroba odtruwa i oczyszcza organizm
To nie zioła, diety owocowo-warzywne i zielone koktajle, ale właśnie wątroba zapewnia nam najskuteczniejszy detoks. Jej zadaniem jest oczyszczanie organizmu z toksyn, nieprzyjaznych bakterii, leków – i robi to bardzo skutecznie, jeżeli oczywiście jej nie szkodzimy. Kiedy wątroba szwankuje, nie jest w stanie usuwać toksyn z organizmu, czego objawami są: obrzęk dłoni, stóp i kostek, żółtawy odcień skóry, problemy trawienne, ból żołądka.
Uwaga: nie ma dowodów, by diety eliminacyjne czy głodówki wspomagały wątrobę. Przeciwnie – restrykcyjne diety, które prowadzą do szybkiej utraty wagi, kończą się szybkim odrobieniem utraconych zapasów tłuszczu – często odradzają się one w najmniej odpowiednich miejscach, np. w wątrobie.
Z wątrobą powiązana jest gospodarka białkowa organizmu
Wątroba syntetyzuje dużą część białek organizmu, w tym albuminę (odpowiedzialną za transport różnych substancji w organizmie), białka rozprowadzające hormony, proteiny biorące udział w procesie krzepnięcia, białko C-reaktywne (CRP, marker stanów zapalnych), alfa-fetoproteinę (AFP, którego poziom wzrasta w ciąży). Bierze także udział w produkcji innych substancji odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi, ale też białek rozkładających niebezpieczne skrzepy. Niektóre z tych białek są produkowane wyłącznie przez ten organ.
Wątroba przechwytuje także część amoniaku, który powstaje w wyniku rozpadu białek, i przerabia ten szkodliwy dla organizmu związek w neutralny mocznik – eliminowany następnie przez nerki. Wątroba, która choruje, traci częściowo zdolność przechwytywania amoniaku z krwi – jego podwyższony poziom jest widoczny w badaniach.
Wątroba odpowiada za skuteczne trawienie
Hepatocyty produkują żółć – ciecz składającą się przede wszystkim z kwasów żółciowych, które są niezbędne do wchłaniania składników z pokarmów w jelicie. Sprawiają, że zawarte w nim tłuszcze stają się rozpuszczalne, dzięki czemu mogą być przyswojone wraz z witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Pęcherzyk żółciowy, mały organ przyczepiony do wątroby, spełnia rolę magazynu żółci (nie jest jednak niezbędny do życia i w razie konieczności bywa usuwany operacyjnie).
Wątroba reguluje najważniejsze procesy fizjologiczne
Wątroba odpowiada za równowagę tłuszczów i węglowodanów w organizmie. Pełni rolę ich magazynu i uwalnia je, gdy są potrzebne. To właśnie wątroba odpowiada za metabolizm cukrów i ich odpowiedni poziom we krwi (czyli glikemię). Wychwytuje węglowodany z krwi i magazynuje je w postaci glikogenu, który jest przechowywany do czasu, aż wystąpi zwiększone zapotrzebowanie na cukry (np. nocą lub po wysiłku).
Wątroba odgrywa także ważną rolę w utrzymywaniu równowagi tłuszczowej. Część tłuszczów produkuje sama, np. cholesterol i trójglicerydy. Ten pierwszy jest składnikiem błony komórkowej, organizm produkuje z niego także niektóre hormony.
Proteiny transportowe (lipoproteiny) transportują cholesterol w organizmie: HDL przenosi do wątroby nadmiarowy cholesterol, który jest tam eliminowany, natomiast LDL rozprowadza nadwyżki cholesterolu po różnych narządach, co sprzyja gromadzeniu się złogów w tętnicach (płytek miażdżycowych).
Wątroba akumuluje miedź, konieczną do produkcji niektórych enzymów oraz do syntezy jednego z białek transportowych, jednak w nadmiarze – toksyczną. Jej nadmiar jest transportowany do przewodów żółciowych i tam eliminowany. Syntetyzowane w wątrobie białko – ferrytyna – pozwala magazynować w tym organie aż 1/3 żelaza w organizmie. Dlatego by sprawdzić, czy nie brakuje nam żelaza, lekarze często zalecają badanie właśnie poziomu ferrytyny, a nie akurat obecnego we krwi żelaza.
Wątroba usuwa leki z organizmu
Leki bywają niezbędne, ratując zdrowie, jednak ich zażywanie nigdy nie jest neutralne dla organizmu (wybieramy tzw. mniejsze zło). Leki to substancje, które nie są naturalnym składnikiem występującym w organizmie, a więc po spełnieniu swojej funkcji muszą być zneutralizowane i usunięte z organizmu. To jedno z zadań wątroby.
Każda przyjęta substancja lecznicza podlega wieloetapowym przemianom – aby mogła zadziałać, a następnie, by mogła zostać usunięta. Konieczne są do tego produkowane przez wątrobę enzymy. Trzeba pamiętać, że każdy lek wiąże się z obciążeniem wątroby. Niebezpieczne mogą być także interakcje między lekami, a także między lekami a alkoholem – część z nich może bowiem redukować lub wzmacniać działanie enzymów, przez co leki działają słabiej lub ich działanie zostaje wzmocnione.
Bibliografia:
- Didier Samuel, Co nam leży na wątrobie? Warszawa 2020
